Futbolda Mevkilere Göre Görev Alanları ve Sorumlulukları

Futbolda Mevkilere Göre Görev Alanları ve Sorumlulukları   

•       KALECİ
•       LİBERO
•       STOPER      
•       ORTA SAHA OYUNCULARI
•       HÜCUM OYUNCULARI

Takım Kadrosunu Belirleme

Takım Kadrosunun belirlenmesinde; oyuncuların fiziki kapasiteleri, teknik kapasiteleri, oyun anlayışları, birbirleri ile uyumları, rakip takımın durumu ve oyun anlayışı büyük ölçüde etkilidir. Ayrıca çevresel şartlar da kadronun belirlenmesinde etkili olan bir faktördür.

            Sistemin parçalarını oluşturan sporcuların yerlerini yadırgamamaları, birbirleri ile büyük uyum içinde olmaları gerekir. Ferdi ve grupsal çabaların ortak çabalara dönüştürülmesi için takım içindeki birlik ve beraberlik duygusunun ön plana çıkması gerekmektedir.

      Teknik Kapasite

      Fizik Kapasite

      Taktiksel Anlayış

      Uyum

      Çevresel Şartlar

      Antrenörün Doğru Seçimi vb.

Futbolda Kaleci, Görev ve Sorumlulukları

Çağdaş futbol anlayışında durağan ve caza alanına çakılı kalmış kalecilere yer verilmemektedir.  Anacak kaleciler birinci derecede sorumlu oldukları caza alanı ve kale alanını çok iyi tanımalıdırlar. Değişen pozisyonlarda kaleciler doğru konumda bulunabilmeli ve çabuk karar vererek gerekli olan müdahaleyi gerçekleştirebilmelidirler.

Gelişen rakip takım ataklarında rakip oyuncuların kaleyi görüş açılarını daraltmalıdır. Bunu yapabilmek için doğru konumda, üzerine gelen ya da durağan konumda olan rakip oyuncuya doğru yönlenmeli ve topu olumlu şekilde kullanmasını engellemeye çalışmalıdır. Ayrıca keleciler kale alanı, topun bulunduğu yer ve rakip arkadaşlarının saha içerisindeki dağılımına göre doğru yerde ve açıda konumlanmalıdır. 

Reaksiyon zamanının kısa olması kaleciler için büyük bir avantajdır. Oyun alanında gelişen ani pozisyonlarda kaleciler çabuk tepki verebilmeli ve kendi takımı lehine en doğru davranışı gerçekleştirmelidir. Reaksiyon zamanının kısalığını; hızlı ve doğru karar verebilme becerileri ile birleştirerek kararlı bir şekilde uygulamaya koymalıdır.  

Kaleciler saha içerisinde lider  ve güven verici olmalıdırlar. Oyun alanını, rakip takım oyuncularını ve takım arkadaşlarını en geniş açı ile görme avantajı ile takım arkadaşlarına gerekli uyarılarda bulunmalıdır. Moralini her durumda üst seviyede tutarak takım arkadaşlarına destek olabilmelidir. Oyun alanı içerisindeki soğuk kanlı hareketleri ile güven verici ve takımı oluşturan oyuncular uyumlu bir kişiliğe sahip olmalıdır.

            Kaleci temel teknikleri yanında kaleciler, futbol temel tekniklerinin tamamını bilmeli ve gerektiğinde kullanabilmelidirler. Ayrıca kaleciler mükemmele yakın bir hareketlilik ve esneklik özelliği kazanmak için küçük yaşlardan itibaren gerekli çalışmaları yapmalıdırlar.

Gelişen futbol anlayışında kaleciler, özel ve farklı bir konumdadırlar. Sorumluluk alanları genişlemiş, kalesine en yakın takım arkadaşının arkasında kalan boş alanlar sorumluluk alanına girmiştir. Sorumluluk alanının genişlemesi ile birlikte kaleciler bir noktaya bağlı kalmadan oyun alanında değişen pozisyonlara göre ceza alanının dışında konumlanarak rakip atakları durdurmak zorunda kalmaktadır. Ayrıca başlatacakları hızlı hücumlarla gol pası bile verebilmektedirler. Günümüzde gol atma becerisine sahip kalecilere bile sıkça rastlanmaktadır!

Kaleciler oyun alanında hareketli gelişen pozisyonlar yanında rakip tarafından kullanılacak duran toplarda da gerekli teknik ve taktik davranışları gerçekleştirebilmelidir. Kaleye yakın yerlerden kullanılacak olan serbest atışlarda kurulacak olan barajlarda oyuncular kalecinin isteği doğrultusunda yönlenmelidirler. Unutulmaması gereken nokta oyun içinde oluşturulacak olan barajlarda kimlerin yer alacağı ve kaç kişiden oluşacağı antrenmanlarda daha önce belirlenmiş olmalıdır.

Kaleciler için yan taraftan yapılan ortalar ve korner atışları büyük önem taşır. Yan taraftan gelen yerden ve yüksek toplarda kaleciler doğru konumda olmalı ve doğru zamanlama ve teknikle atağı etkisiz hale getirmelidir. Kaleciler daha önceden antrenmanlarda yanlardan gelen ortalar ve korner atışlarına karşı geliştireceği teknik ve taktik davranışları çalışmış olmalıdır. Korner atışlarında ön ve arka direkte iki oyuncunun bulunması kalecinin çıktığı yan topta başarısız olması halinde bir güvence olarak görülür.

Kaleciler bloke ettikleri topu oyuna sokarken çok dikkatli olmalıdırlar. Değişen pozisyonlarda topu oyun kurallarının müsaade ettiği ölçüde geç veya erken kullanabilirler. Önemli olan en uygun tekniği en uygun zamanda kullanabilmektir.

Kaleciler oyuna alanını, rakip takım oyuncularını ve kendi takım arkadaşlarını en geniş açı ile görebilen ve diğer oyunculardan farklı olarak ceza alanında ellerini kullanabilen özellikli futbolcular olarak; futbol temel tekniklerinin tamamını bilmeli ve gerektiğinde kullanabilmelidir. Ayrıca kalecilerin antrenmanları takım arkadaşlarının antrenmanlarından yerine göre ayrı tutulmak zorundadır. Kalecilerin antrenmanları tek başına bir araştırma konusu olacak kadar geniş ve kapsamlıdır.

Liberolu Oyunda Liberonun Görev ve Sorumlulukları

Savunma bloğunun kaleciden sonra en gerisinde görev yapan oyuncu olarak adlandırılabilir. Libero oyuncuları alan markajı yaparlar ve savunmanın gerisinde emniyeti sağlarlar. Libero oyuncuları sahanın tamamını ve tüm oyuncuları izleyebilme avantajını kendi takımı lehine olumlu kullanabilmelidir. Savunmanın arakasına atılan paslara müdahale edebilecek açıyı mutlaka sağlamalı ve takım arkadaşlarına gerekli uyarıları yapabilmelidirler. Ayrıca kalecisi ile sürekli olarak iletişim içinde olmalı ve onun uyarılarını dikkate almalıdır.

Savunma oyununda kilit oyuncu durumundadır. Savunma bloğunun arkasına atılan pasların yanında, rakibin oyundan eksiltmiş olduğu takım arkadaşlarının boşluğunu kapatmaya çalışır. Savunma dengesinin sağlanması ve kazanılan topların olumlu kullanılması görevi de libero oyuncusuna verilebilir. Rakip ataklara müdahale eden ilk oyuncu gerekmedikçe libero oyuncusu olmamalıdır. Libero oyuncusunun ilk müdahaleyi yapması zorunluluğu doğduğunda diğer savunma oyuncularından ya da en yakım oyunculardan bir tanesi savunma derinliğinin sorumluluğunu almalıdır. Oyun alanının daraltılması ve genişletilmesi de libero oyuncusu tarafından sağlanır.

Libero oyuncuları top tekniği mükemmele yakın oyunculardan seçilmelidir. Çağdaş futbolda libero oyuncuları iyi bir oyun kurucu ve hücum oyuncusu olmalıdır. Sahayı ve tüm oyuncuları geniş bir açı ile görebilmenin avantajını hücum oyununa etkili çıkışı ile desteklemelidir. Liberonun hücum oyununa katılmasının kendi takımına dezavantaj sağlamaması açısından libero oyuncusunun sorumluluğunu daha önceden belirlenmiş ya da pozisyon gereği boşaltılan alana yakın olan oyuncu üstlenmelidir. Bir çok kez etkisizce ataklara katılmak yerine, birkaç kez etkili çıkışlar yapmak daha akıllıca olacaktır.

Stoper Oyuncusunun Görev ve Sorumlulukları

Libero oyuncusunun önünde, takımın sahaya dizilişine (sisteme) göre bir veya iki kişi olabilir. Rakip ataklarına ilk müdahaleyi yapan oyuncu olarak adlandırmak yanlış olmaz. Stoper oyuncuları alan ve adam savunmasını iyi yapabilen oyunculardan seçilmelidir. Rakip takımın ileri ucunda görev yapan oyuncuların marke edilmesi ve savunma bloğunun ortasına atılan toplara ilk müdahalede birinci derecede sorumludurlar.

Temel görevleri savunma oyunu oynamaktır. Rakip ile kale arasında en uygun pozisyonu almalı, hücum oyuncularını ve oyunun akışını iyi takip etmeli, rakip oyuncuların topla buluşmasını engellemeli ya da olumlu olarak kullanmalarına engel olmalıdır. Savunmada tek başına kaldığında rakip oyuncuları oyalamalı ve takım arkadaşlarının yerlerini alabilmelerine imkan tanımalıdır.

Adam markajı yapan bir stoper sahanın tüm bölgelerinde görülebilir! Stoper oyuncularına genellikle  kombine markaj anlayışı kazandırılmalıdır sorumlu olduğu bölge ve rakip oyuncunun kontrolü ile ilgili temel çalışmalar daha önceden stoper oyuncularına yaptırılmalıdır. Stoper oyuncusu rakibin kendisini geçmesi ya da oyundan düşmesi durumunda hemen mevkisine dönmeli ya da libero oyuncusunun arkasında kalan bölgeyi kontrol altına almaya çalışmalıdır. 

Stoper oyuncuları aynı zamanda iyi bir hücum oyunu aynama özelliğine sahip olabilirler. Hücuma çıkma fırsatı yakaladıklarında büyük risk taşıyan hareketler yapmamaları ve topu en garantili bir şekilde takım arkadaşlarına kazandırmaları en doğru olanıdır. Stoper oyuncusu hücum oyununa katıldığında mutlaka takım arkadaşlarından bir tanesi bu görevi üstlenmelidir. Takımı oluşturan oyuncuların birbirleri ile olan uyumları savunma oyuncularının hücuma katılmasını etkileyen en önemli unsurdur.

Orta Saha Oyuncularının Görev ve Sorumlulukları

Orta saha oyuncularının görev ve sorumlulukları uygulanan sisteme göre farklı bir yapı sergiler. Ama genel olarak orta saha oyuncuları oyunun kontrolünden ve yönlendirilmesinden birinci dereceden sorumludurlar. Günümüz futbolunda orta alanda görev yapan oyunculardan bu görevlerinin yanı sıra defans ve hücum bloğuna yardımcı olmaları beklenmektedir.

Modern futbol anlayışında, günümüzde sıkça kullanılan sistemlerden bir tanesi 3-5-2’dir. Orta alanda görev yapan beş oyuncunun farklı görevler üstlendikleri görülür. Özellikle kanatlarda görev yapan oyuncuların savunma, orta alan ve forvet oyuncusu olmaları istenmektedir. Defans bloğunun sağ ve sol kısımları bu oyuncular tarafından kontrol edilir. Kanatlardan yapılması düşünülen varyasyonlarda birince derecede sorumludurlar. Ayrıca orta alanda rakibe sayıca üstünlük sağlayabilmek sağlayabilmek için iyi bir koordinatör olmalıdırlar. Kanatlardan yaptıkları driplinglerde ya da kendilerine pas olarak verilen topları arkadaşlarına iletmede usta olmaları beklenir. Bütün bu görevlerin yapılabilmesi için orta beşlinin en dışında yer alan bu oyuncuların temel motorik özelliklerinin de üst düzeyde olması bir zorunluluktur.

Orta alanda görev alan oyuncular defans ve hücum blokları arasındaki bağlantıyı iyi kurmalıdırlar. Bu yüzden bu oyuncuların birbirleri ile üst düzeyde uyum sağlaması beklenir. Sol ve sağ iç kısımda görev yapan orta alan oyuncuları kanatlardan yapılacak ataklara kısmen destek olmanın yanında merkezde buluna orta alan oyuncusunun tüm görev ve sorumluluklarına sahiptir. Hücuma katılan kanat oyuncularının boşaltmış olduğu alanları bu oyuncuların kontrol etmesi beklenir. Oyunun hızlandırılmasında-yavaşlatılmasında, orta alan kurgusunun yapılmasında ve bloklar arasındaki bağlantıda aktif rol üstlenirler. Orta beşlinin merkezinde yer alan orta saha oyuncusunun takımdaki en teknik oyunculardan seçilmesi takım oyununda bir avantaj sağlayacaktır. Bunun yanı sıra savunmada kazanılan topları kendisine boş alan yaratarak almalı, en doğru zamanda, en doğru teknikle ve isabetli olarak arkadaşlarına kazandırmaya çalışmalıdır. Hücum oyuncularının gol çabalarına destek olmalı ve oyun içerisinde birinci derecede oyunun koordine ve organize edilmesi üstlenilmelidir.

Modern futbol anlayışı çerçevesinde orta beşlinin merkezinde görev yapan oyuncu taktiksel anlayışa bağlı olarak ileri ikiliye yakın oynatılmakta; hem gol çabalarına destek vermek, hem gol atma görevini üstlenmeleri beklenmektedir. Bu oyuncunun yine taktiksel anlayış gereği mevkisinden uzaklaşması ile orta alandaki aktif görevi sağ ve sol içte oynayan orta alan oyuncuları tarafından paylaşılmalıdır.

Merkezdeki orta alan oyuncusunun stoper oyuncularının önünde yer alması (ön libero) da mümkündür. Savunma bloğunun ortasına atılan bütün topların ilk muhatabı bu konumda yer alan oyuncudur. Savunma bloğunun sağlam tutulması amacını taşıyan bu taktiksel anlayış sırasında yine aynı şekilde sağ ve sol iç oyuncuları bu oyuncunun orta alandaki aktif görevini paylaşırlar.

Birçok kaynakta orta alan oyuncuları savunmaya ve hücuma yönelik olarak iki grupta incelenmiştir. Oysa bütün orta alan oyuncularının savunma, hücum ve orta alanda sergilenecek fiziksel ve zihinsel süreçlere sahip olmaları bir zorunluluktur. Sürekli olarak değişen saha içi pozisyon ve varyasyonlara sadece orta alan oyuncuları değil bütün oyuncular hazırlıklı ve yeterli olmalıdır. Ayrıca bütün orta alan oyuncularının futbol temel tekniklerinin tamamına sahip olmaları gerekir. İyi bir dripling yeteneği, ani ve doğru karara verebilme yeteneği ve bloklar arasındaki dengenin sağlanabilmesi gibi bir çok özellik orta saha oyuncularında bulunmalıdır. Orta alandaki kuvvetli yapı takımın güven duygusunun üst düzeyde tutulmasını da beraberinde getirecektir. Orta alanda görev yapan oyunculardan, tüm bu görevlerinin yanı sıra aynı zamanda rakip takımın orta alanında görev yapan oyuncuları kontrol etmesi de beklenir. Rakip takımın oyun kurmasını engellemek, marke ettikleri orta alan oyuncularının hücuma destek ve gol çabalarına engel olamaya çalışmalıdırlar.

3-5-2 sisteminin yanı sıra günümüzde ender de olsa 4-4-2 ve 4-3-3 sistemleri de kullanılmaktadır. 4-4-2 sisteminde defans bloğunda görev yapan oyuncuların fazla olması nedeniyle orta alan oyuncularının görev ve sorumluluklarında bir artış olacağı düşünülse de defans bloğunda yer alan sağ ve sol bek oyuncularının, kanatlarda görev yapan orta alan oyuncularının savunma görevlerini üstlenmesi bakımından bir avantaj sağlar. Her iki kanadın ikişer oyuncu tarafından kontrol edilmesi ilk planda bir avantaj gibi görünse de, orta alandaki sayısal üstünlüğün rakibe kaptırılması yönünden dezavantajlıdır. Orta dörtlüde bulunan oyuncuların görev ve sorumlulukları açık ve nettir. Kanatlarda görev alan orta alan oyuncuları 3-5-2 sisteminde kanatlarda görev alan orta alan oyuncularından farklı olarak savunma bloğuna daha az destek verirler. Diğer görev ve sorumluklar bakımından aynı özellikleri taşır. Sağ ve sol içte görev alan orta alan oyuncuları oyunun koordine ve organizesini üstlenirler. Savunma ve hücum bağlantısında aktif rol üstlenirler. Orta alanda çok koşmak ve sayısal üstünlük kurması muhtemel rakip takım oyuncularına karşı önlem almak zorundadırlar.

4-3-3 sistemi günümüz futbolunda pek tercih edilmemektedir. Savunma bloğu 4-4-2 sisteminde olduğu gibi bir libero, bir stoper ve iki bek oyuncusu tarafından paylaşılmıştır. Yalnız orta alandaki dört orta saha oyuncusundan bir tanesi hücum bloğuna verilmiştir. Kanatların üç oyuncu tarafından paylaşıldığı görülür. Orta alandaki üç oyuncu oyunun koordine ve organizesinden sorumludurlar. Orta alandaki üç oyuncu oyunun koordine organizesinden sorumludurlar. Orta alandaki sayısal üstünlüğün rakibe kaptırılması muhtemeldir. Merkezde görev yapan oyuncu 3-5-2 sisteminde orta beşlinin merkezinde görev yapan orta alan oyuncusunun görev ve sorumlulukları bakımından benzerlik gösterir. Merkez oyuncusu bu sistemde kontrol etmesi gereken alanın genişliği yüzünde güç durumlara düşebilir. Kanatlarda yer alan orta alan oyuncularından defans ve hücum bloklarına yardım etmesi ve bloklar arası bağlantıyı kurmaları istenir. Hücum gücünün kuvvetlendirilmesi amacını taşıyan bu sistemde kanatlarda yer alan oyuncuların fazla olması, oyunun kazanılmasında en büyük paya sahip olan orta alanın rakibe kaptırılması açısından oldukça sakıncalı bir sistemdir.

Forvet (Hücum) Oyuncularının Görev ve Sorumlulukları  

Hücum oyuncuları takım arkadaşlarının veya kendilerinin kişisel çabaları ile hücum alanına taşıdıkları topları gol amaçlı olarak kullanan oyuncular olarak tanımlanabilirler. En önemli sorumlulukları buluştukları topları en uygun vuruş tekniğini kullanarak gol yapmaktır. Hücum oyuncuları defansta ve özellikle orta alanda görev yapan takım arkadaşları ile uyum içinde olmalıdırlar. Kendisinin ve takım arkadaşlarının büyük çabalarla getirdiği toplar bu oyuncular tarafından kolayca kaybedilecek olursa takım arkadaşlarının moralinin bozulmasına ve oyundan kopmalarına neden olabilecektir. Bu yüzden hücum oyuncularının gol yapma çabalarının yanı sıra oyunun durumuna ve skoruna göre rakip sahada top saklama, kendisini marke eden oyuncuyu top rakip takımda iken kontrol etme ve rakibi oyalama gibi görevler üstlenmeleri de istenir. Takım arkadaşlarına destek olmak, hücuma çıkan takım arkadaşlarına hazırlık ve duvar pası için gerekli mesafeyi ayarlamak ve değişen saha içi pozisyonlara her an hazır olmalıdırlar.

3-5-2 sisteminde hücum oyuncuları ileri uçta yer alan santrforlar ve kanat orta alan oyuncuları olarak gözlenir. Ayrıca taktiksel anlayış gereği merkezi orta alan oyuncusu iki ileri uç oyuncunun arkasında konumlanarak hücuma katılabilir. İleri uçta görev alan hücum oyuncuları, kanatlarda bulunan orta alan oyuncularının kanatlardan taşıdıkları ve kendilerine verdikleri pasları gol yapabilmek için çaba sarf ederler. Oyun alanındaki uyum ve taktik ayrıntılar daha önceden antrenmanlarda çalışılmalıdır. 4-4-2 sisteminde de ileri uçta görev alan oyuncuların görev ve sorumlukları 3-5-2 sisteminde ileri uçta görev alan oyucular ile aynıdır. Kanat oyuncuları defansa daha yardıma geldiklerinden dolayı daha etkili bir durumdadırlar. 4-3-3 sisteminde bir ileri uç oyuncusu iki forvet oyuncusu ile desteklenmeye çalışılır. İlk bakışta diziliş gereği hücum gücünün fazla olacağı düşüncesi haki olsa da orta alandaki sayısal üstünlüğün rakibe kaptırılması açısından dezavantajlı bir sistemdir.

Oyun alanındaki diziliş her ne olursa olsun, oyun alanında oyun anında değişen pozisyonlarda ileri uç oyuncuları savunma bloğuna ve orta alana yardıma gelebilir ve savunma görevini üstlenebilirler. Ayrıca hücum oyuncuları top karşı takıma geçtiği anlarda topu kazanmak ve arkadaşlarının görev alanlarına dönmelerini sağlamak için baskı yapmalıdırlar. Kendisini marke etmekle görevli olan karşı takım oyuncusunun rahat top kullanmasını engellemek ve hücuma katıldığı anlarda marke etmek de hücum oyuncularının görev ve sorumluluklarındandır.

Sonuç olarak hücum oyuncuları hedefe (kaleye) en yakın oyuncular olarak arkadaşlarının gol çabalarını en etkili şekilde değerlendirecek ustalığa sahip olmalıdırlar.