Enerji sistemleri ve sürat

ENERJİ SİSTEMLERİ VE SÜRAT

            Yarışma  ve antrenman boyunca  fiziksel ve zihinsel  faaliyetlerin sürdürülebilmesi için enerji bir zorunluluktur. Her türlü hareket bir enerji kaynağına gereksinim duyar ve enerjisiz hareket meydana gelemez. Ne enerjisiz hareket ne de hareketsiz enerji söz konusu olabilir.

              Enerji besinlerin parçalanıp sindirilmesiyle elde edilir. Yüksek enerji meydana getiren ATP (Adonezintrifosfat) kas hücrelerinde depo edilirler. ATP' siz kas kasılmaları meydana gelemez. Besin maddelerinin parçalanarak enerji meydana çıkarması her zaman ATP'nin tekrardan sentezine yardımcı olur. ATP, 1 molekül adonezin 3 molekül fosfat içermektedir.

              İlk olarak kas kasılması için gerekli olan enerji ATP'nin ADP + P'ye çevrilerek enerji açığa çıkarmasıyla elde edilir. ADP, adonezindifosfat anlamına gelmektedir. Üç fosfatlı ATP'den bir fosfat ayrışarak ADP  meydana gelir. ATP depoları kaslarda sınırlıdır. Süratin devam ettirilebilmesi için ATP'nin tekrardan sentezine gereksinim vardır. Egzersiz ve fiziksel aktivitenin çeşidine göre ATP'nin 2 değişik enerji yollarından yeniden sentezi yapılır. Genel olarak bu üç büyük enerji sistemi şunlardır.

              1) ANAEROBİK ALAKTİK SİSTEM (ATP-CP SİSTEMİ)

              2) ANAEROBİK LAKTİK SİSTEM (LAKTİK ASİT SİSTEMİ)

              Anaerobik alaktik ve anaerobik laktik sistem de (ilk iki sistem) ATP'nin yenilenmesi oksijenin yokluğunda gerçekleşir. Bu yüzden bu iki sisteme ANAEROBİK SİSTEM diyebiliriz.

              ANAEROBİK ALAKTİK SİSTEM (ATP-CP SİSTEMİ)

              ATP – kaslarda sınırlı olarak depo edildiği çin sürat çalışmaları gibi şiddetli egzersiz sırasında çabuk tükenir. ATP'nin şiddetli egzersiz sırasında tükenmemesi için ilk yardıma koşan CP (kreatinfosfat) olur. CP, C + P' ye bölünerek enerjinin devamına ve ATP'nin tekrardan sentezi olanak sağlar. CP'nin, C + P (kreatin + fosfat) şeklinde parçalanması bir fosfatın (P) ADP (Adenozinikifosfat) ile birleşerek terardan ATP (adenozinüçfosfatın) oluşumu gerçekleşir (ADP + P àATP).

              CP'nin C + P'ye bölünmesiyle kas kasılmaları için kullanılabilir enerji doğrudan açığa çıkmaz. Bu enerji ADP + P' den tekrar ATP elde etmek için kullanılır. CP kaslarda sınırlı olduğu için ATP - CP SİSTEMİYLE enerji elde etme 8-10 sn. kadar sürmektedir. Bunun ilk üç saniyesinde ATP, üç saniyeden sonra da CP'nin parçalanarak ATP meydana getirmesiyle gerçekleşir.

              ATP - CP SİSTEMİ, ani çıkış ve ivmelenmelerde, dalma, halter, atlama, fırlatma ve ani sıçramalarda enerji kaynağı olarak temel rol oynamaktadır. Futbolda kalecilerin ani reaksiyonlarında, futbolcuların ani olarak topa vurma ve kafaya yükselme girişimlerinde, birden bire patlayıcı çıkışlar yaparak savunma ve hücum girişimlerinde bulunmalarda ATP -CP SİSTEMİ önemli rol oynamaktadır. Bu örnekler diğer takım sporlarından voleybol, basketbol ve hentbol için de geçerlidir. Ani olarak  yapılan smaçlar, bloklar, devrilmeler, sıçramalar, topu fırlatmalarda ATP -CP SİSTEMİNİN önemi büyüktür.

              ANAEROBİK LAKTİK SİSTEM (LAKTİKASİT SİSTEMİ)

              8-10 sn. sonrası şiddetle devam eden aktiyite gerekli enerjiyi kaslarda ve karaciğerde depo olarak bulunan glikojerfin parçalanmasıyla elde etmektedir.

              Oksijenin enerji açığa çıkarmadaki yokluğu laktik asidin artık ürün olarak oluşmasına neden olmaktadır. Laktik asit kaslarda yorgunluğun oluşmasına neden olan bir artık üründür. Laktik asitin artık ürün olarak oluşması sporcunun fiziksel aktivitesinde yavaşlamasına, teknik ve taktik kalitesinin zarar görmesine neden olmaktadır.

              Glikojenin anerobik yoldan parçalanmasıyla 3 ATP elde edilmektedir. Bu kısaca şu şekilde formüle edilebilir.

              Glikojen à laktik asit + enerji (ATP oluşumu için)

              Enerji + 3P (fosfat) + 3 ADP à3 ATP

Yorgunluğu önleyebilmek için tekrarlar, bir sistem için yapılmalıdır.

Kaynak : www.futbolbilim.net