FUTBOLDA KOORDİNASYON

Koordinasyon, amaca yönelik bir harekette iskelet kasları ile merkezi sinir sisteminin uyum içerisinde çalışması, etkileşimi anlamında bir kavramdır.

Modern spor biliminde koordinasyon, tekniği belirleyici önemli bir faktördür. Sporsal verim, yalnızca kondisyonel özelliklere ya da enerji metabolizmasına değil, aynı zamanda psiko-nörolojik süreçlere bağlı bir kavramdır. Bu süreçlerde koordinasyonu içerir.

Spor pedagojisinde bu kavram için sık sık “beceri” ve bazen de “çeviklik” terimleri de kullanılır.

Beceri; Futbolcunun hareketlerini doğru hedef ve daha az bir efor ile uygulayabilmesini, yeni ve her an değişkenlik gösteren oyun akışı içerisinde en uygun çözüm yolunu bulabilmesini, yeni hareketlerin kısa zaman içerisinde öğrenilmesini mümkün kılan bir özelliktir.

Beceri 2’ye ayrılabilir;

1.Genel beceri; Çok çeşitli ve değişik spor dallarında yapılan sportif faaliyetlerle elde edilen beceridir.

2. Özel beceri; Özel dalın performansını tayin eden faktörlere bağlı olup, başka bir spor dalına aktarılamaz. Futbolda mükemmel bir beceri özelliğine sahip olan bir oyuncunun, voleybolda aynı beceriyi gösteremeyeceği gibi. Bu özel beceri, ancak futbolun yapısına uygun alıştırma ve yöntemlerle geliştirilebilir.

Çeviklik ise, bütün motorsal davranışların kondisyonel ve koordinatif kalitesini anlatır.

Meinel’e göre beceri, bütün vücudun her tür hareketinin koordinasyonudur. Yine beceri, futbolcunun kısa zamanda karmaşık hareketleri çabuk ve amaca uygun olarak uygulayabilme yeteneğidir.

Futbolcuların koordinasyonu, top ile yapılan hareketlerde, özellikle de 1:1 pozisyonlarda değer kazanır. Örneğin baskı altındaki aldatmalarda, çalımlarda, kaleye şut atmalarda ve kafa toplarına çıkışlarda...

Koordinasyonu gelişmiş becerili futbolcular, beklenilmeyen ve çok zor pozisyonlarda dakik olarak en uygun çözüm yolunu bulur(oyun zekası) ve gerçekleştirir. Anlaşılmayan oyun şartlarında(değişik saha zemini, ölçüleri, ışıklandırma gibi) yüksek uyum yeteneği gösterir. Dengesi bozulan bir oyuncunun süratle normal pozisyona dönebilmesi, becerili hareketlerin tipik bir örneğidir.

Hirtz, beceri kavramını oluşturan bileşenleri şöyle sıralar:

- Tepki gösterme yeteneği,

- Konumunu saptayabilme,

- Çeviklik,

- Hareket organlarını iyi kullanabilme yeteneği.

Fetz bunlara ek olarak:

- Hareket duygusu,

- Yumuşaklık,

- Uyum yeteneği,

-  Hareket esnekliği özelliklerini de beceri kavramını oluşturan bileşenler olarak sayar.

Antrenman Bilimi yönünden ele alındığında, koordinatif yetenekler sportif başarının bir bileşenidir. Bu bakımdan geliştirilmesini, yalnız tekniklerin öğretim sürecinde düşünmemek gerekir. Koordinatif yetenekler doğuştan kazanılan yetenekler değillerdir. Kuşkusuz katılımsal özelliklerin oluşturduğu bir temelden yararlanırlar. Ancak öğrenme sayesinde çevre ile kurulan aktif (etkili) iletişim sonucunda ortaya çıkarlar. Her bir koordinatif yeteneğin gelişmişlik düzeyi, hareket becerileri ve sportif tekniklerin öğrenilmesinde etkili olur. Böylelikle koordinatif yeteneklerin gelişmişlik düzeyi ile sportif tekniklerin öğrenilebilirliği arasında sıkı bir ilişki olduğu söylenebilir.

        Koordinatif yeteneklerin gelişmişlik düzeyi şu konularda kendini belli eder.

        1. Hareket programlarının hayata geçirilmesinde,

        2. Hareket becerilerinin ya da sportif tekniklerin öğrenme hızı ve düzeyinde,

        3. Kondisyonel yeteneklerin koşullara uygun ve ekonomik kullanımında.

Beceriyi geliştirmenin en iyi devresi, çocukluk ve gençlik çağıdır. Çünkü bu devrelerde organizma sonraki gelişim çağlarına nazaran daha esnektir. Böylece pek çok yıllar antrenman bölümleri içerisinde uygulanacak yeni ve karmaşık oyun hazırlıkları için gerekli temeller atılmış olur.

Özel beceriyi geliştirmek için yapılan çalışmalarda özel dalın tekniğini içeren alıştırmalar ön plana alınmalıdır. Futbolda aşağıdaki alıştırmalar becerinin gelişiminde etken olabilir;

1. Uzun bir ip veya jimnastik bankı üzerinde seri şekilde sıçramalar.

2. Top havaya atılır, çömelme, yatma, oturma, yerinde dönüşler sonrası gibi hareketler yapılır, top yere düşmeden tekrar kontrol edilir.

3. Sırtüstü yatış durumunda top başın arkasından öne atılır ve önde yakalanır. Hareket hızlı olarak peş peşe yapılır.

4. Ayakta top önden havadan arkaya atılır. Yarım dönüş yapılır ayakla kontrol edilir.

5. Futbolcu her iki ayağındaki iki ayrı topu topu öne doğru sürerken zaman zaman değiştirir.

6. Engeller arasında top sürme(öne, geriye, tek bir çizgide, zik zak şeklinde v.s…)

7. Eşler karşılıklı, her oyuncuda bir top var. Eşler bir topla yerden ayaklarıyla paslaşırken, diğer topla havadan elleriyle paslaşırlar…

FUTBOL VE KOORDİNASYON

Günlük yaşamda olduğu gibi tüm sportif hareketler MSS nin 'merkezi sinir sistemi yönlendirmesi kas ve eklem işbirliği ile gerçekleşir. Bu hareketlerin eksiksiz en iyi biçimde yapılabilmesi futbolcunun bu işbirliğini gerçekleştirebilme, koordine edebilme kapasitesine bağlıdır.

Futbol ve hareket:,

HAREKET verimliliği

ORTAM, KOŞULLAR

(Zemin, topun geliş biçimi, rakip baskısı vb.) bağlıdır.

BİLİNEN HAREKET -DOGAÇLANAN HAREKET

Duran topa vuruş, koşu vb. (Rakip baskısında, ıslak zeminde vb. topu yaratıcı bir biçimde kullanma)

FUTBOLDA VERİMLİ HAREKET, İDEAL HAREKET NEDİR?

Futbolcunun amaca uygun olarak (yerinde ve zamanında), en çimde (eksiksiz, yanlışsız), en kısa zamanda ve olabildiğince az güç sarf ederek (ekonomik olarak) yaptığı harekete verimli, İDEAL HAREKET denilebilir.

Futbolda ideal hareketin gerçekleşmesinde futbolcunun koordinasyon kapasitesinin önemi büyüktür.

Bireysel koordinasyon kapasitesinin iyi olması;

1-Hareket verimini artırır.

2-Hareketi yapma sırasında az enerji sarf edilir.

3-Bir hareketi öğrenme/ geliştirme/ mükemmelleştirme kolay ve kısa sürede olur, otomatizasyon ve doğaçlama verimi artar vb.

4-Hareket akıcı ve estetik olur,

S-Diğer performans faktörlerine daha çok zaman kalır,

6-Sakatlıklardan korunma olasılığı artar.

Koordinasyon kapasite çeşitleri:

a-Genel koordinasyon kapasitesi (genel, günlük yaşam hareketleri)

b-Özel (futbola özgü hareketler) koordinasyon kapasitesi olarak sıralanabilir.

Bireysel koordinasyon kapasitesinin yüksek olması; -ideal hareketi öğrenme süresini kısaltır.

—Hareket verim düzeyini artırır.

Koordinasyon tipleri ise;

a-Genel motorsal beceriler-koordinasyonu

b-iice motorsal beceriler-koordinasyonu olarak ele alınabilir.

Koordinasyon Kapasitesini Geliştirme Yöntemleri;

a-Bütünsel, b- Parçasal, c-Birleşik, d-Zihinsel olarak sıralanabilir.

Bu yöntemler, antrenmanlarda kullanılabilir. Farklı koordinasyon teknik hareket biçimlerine örnek olarak aşağıdakiler verilebilir. Koordinasyon hareketlerinin uygulamasındaki değişiklikler;

Topu beklerken duruş şeklini değiştirme, Harekete başlama pozisyonunu değiştirme, Hareket şeklini değiştirme,

Farklı koşu yolunun kullanılması, Koşu mesafesini değiştirme,

Farklı büyüklükteki topun kullanılması,

Topun geliş biçimini, pas veya şutun hızını değiştirme, Farklı dış koşullarda çalışma;

Farklı zemin,

Hava koşulları( rüzgar, kar,vb.), Farklı rakip vb.

-Futbolda yapılacak hareket basit, kolay ise; Koordinasyon kapasite düzeyine gereklilik azdır. Koşu, pas, durarak kafa vuruşu vb.

-Futbolda yapılacak hareket karması, zor ise; Koordinasyon kapasite düzeyine gereklilik çoktur. Alan ve zaman darlığında çalım, şut, top sürme, uçarak kafa vuruşu vb.

Koordinasyonu, koordinatif yetiler adı altında bir takım alt başlıklarla ele almak olasıdır.

Zamanlama, göz-el koordinasyonu, göz-ayak koordi¬nasyonu, denge, hareketlilik, mesafe tahmini, beceriklilik, ritm, zaman baskısında hareket, beden duygusu, hareketlerin bağlanması, yer bulma, yön bulma, algılama, beceri, dönüşler yapma, vb .

KOORDİNASYON GELİŞİMİNDE VERİMLİLİK VE YAŞ DÜZEYLERİ; 7-11 yaşları arasında yaklaşık olarak 12 yaşa kadar (D, E, F Yaş Grupları), koordinatif yeti antrenmanlarıyla temel tekniğin çabuk, iyi kazanılması, gelişim ve mükemmelleştirilmesiyle ilgili çalışmalardan üst düzey verim alınabilir.

Asaf ÖZKARA

Futbolda koordinasyon

Koordinasyon, futbolcunun oyun içerisinde topla veya topsuz pozisyonları güvenli, ekonomik ve çabuk hareketler ile çözme yeteneğidir. Bu yetenek sayesinde vücut hareketleri(topa vuruş, el - ayak, hareketlerinin uyumlu olması, koşu hızı vb…) daha düzenli ve uyumlu düzeyde yapılır. Örneğin: Sert bir faul ile karşılaşan oyuncu ustaca bir yuvarlanma ile yere düşerek sakatlanmadan kurtulur ya da çok yüksekten gelen bir topa doğru noktada doğru yükseklikte yağını kaldırarak vurması şeklinde açıklayabiliriz.

Koordinasyon 2′ ye ayrılır: Genel ve Özel Koordinasyon

Genel Koordinasyon

Kişinin hareket becerisini (hangi spor dalı ile uğraşırsa uğraşsın ) kazanmasıdır. Genel koordinasyon özel koordinasyonun temelini oluşturur. Genel koordinasyonun geliştirilmesine mümkün olduğunca erken yaşta başlanmalıdır.

Özel Koordinasyon

Bir spor dalına özgü çeşitli ve bir seri hareketlerin hızlı akıcı ve uyumlu bir şekilde yapılmasıdır. Örneğin; futbolda topu ayakucu ile sektirirken dizde sektirmeye başlama ve en son kafada sektirme ya da ayak tabanındaki topu sekerek sürükleme. Vb. Bir sporcunun koordinasyon kapasitesi iyi ise;

1-Hareket verimini artırır.

2-Hareketi yapma sırasında az enerji sarf eder.

3-Hareket akıcı ve estetik olur.

4-Diğer performans faktörlerine daha çok vakit kalır.

5-Sakatlıklardan korunma olasılığı artar.

6-Karmaşık teknik becerileri daha çabuk öğrenir.

(9–11) YAŞ KOORDİNASYON

1-Bu yaş grubunda koordinasyon performansında belirli bir artış görülür ve bu artış 11 yaş sonuna kadar devam eder.

2-Koordinatif yeteneklerin bu yaş dönemine gelene kadar geliştirilmeye başlanması gerekir.

3-Bu yaş grubunda özel koordinasyondan önce genel koordinasyona ağarlık verilmelidir.

4- Bu yaş grubunda hareketlerin otomatik hale gelmesi için temelde doğru yapılmalı ve hareket öğrenilmeli daha sonra hızlı şekilde yapılmaya devam edilmelidir.

5-Bu yaş grubunda bir hareketin tekrar sayısı 2 olmalıdır.

6-Koordinasyon hareket mesafesi 10-15 metre arasında olmalıdır.

7- Yapılan hareketler sonrası mutlaka sporcuya dinlenme zamanı verilmeli ki diğer hareketi istenen doğrulukta yapsın.

(12–14) YAŞ KOORDİNASYON

1-Bu yaş grubunda ilk olarak genel koordinasyona yer verilmeli,eğer bu bölümü doğru ve hızlı yapıyorsa sporcu branşa özgü olan özel koordinasyona geçmeli

2- Bu yaş grubunda hareketler kolay ve sporcuların yapabilecekleri düzeyde olmalı.

3-Koordinasyon hareket mesafesi 15-20 metre arasında olmalıdır.

4-Her antrenmanda en az 10 dakika koordinasyona zaman ayrılmalı.

5- Bu yaş grubunda hareketin doğruluğuyla beraber sürati de artırılmalıdır.

Her bir koordinatif yetenek değişik yaş dönemlerinde yoğun gelişmeler gösterir. Bu durum koordinasyon eğitiminde göz önünde bulundurulmalıdır. Özellikle hızlı büyüme dönemlerinde “koordinatif” özelliklerde geçici bozulmalar ortaya çıkabilir(12–15 yaş aralığı). Bu yüzden antrenörün sporcusunu bu yaş döneminde çok iyi tanıması ve çok iyi gözlemlemesi gerekmektedir.

11adam.com